راهنمای جوانان به ارکستر

سر بنجامین بریتن، آهنگساز انگلیسی، فوگ و واریاسیونی نوشت بر اساس تمی از هنری پرسل و آن را "راهنمای جوانان به ارکستر" نامگذاری کرد. در این اثر زیبا، درخشان، و بسیار مفید، نه فقط برای جوانان که برای هر که در ابتدای راه آشنایی با ارکستر سنفونیک است، تم اصلی، ارکستر و گروههای سازها را معرفی می‌کند، و سپس هر ساز جداگانه با یک واریاسیون نشان داده می‌شود، و در فوگ انتهایی تم پرسل به سبک فوگ نواخته می‌شود. اریک کروزیر از دوستان بریتن، متنی برای آن نوشت که خواندنش در کنسرتها معمول شد، توسط رهبر یا گوینده‌ای جداگانه

ارکستر سنفونیک (تم) به طور کلی تشکیل می‌شود از چهار گروه، بادیهای چوبی، سازهای زهی، بادیهای برنجی، و سازهای ضربی

سازهای بادی چوبی بر خلاف عنوانشان بیشتر فلزی هستند، ولی اسلاف آنها از چوب ساخته می‌شدند. فلوت (واریاسیون 1) همراه با خواهر کوچکش پیکولو که زیرترین ساز ارکستر است سردسته چوبیهاست. ابوا (واریاسیون 2) با صدایی جادویی و با زبانه مضاعف، و کلارینت (واریاسیون 3) که در فارسی اسم بی‌مزه قره‌نی برآن نهاده‌اند پس از فلوت هستند. بم‌ترین ساز این گروه باسون (واریاسیون 4) یا فاگوت است که گاهی با برادر بزرگش کنترباسون همراهی می‌شود. گاهی آهنگهای عاشقانه یا روستایی به کرآنگله یا هورن انگلیسی سپرده می‌شود، ولی ساز اصلی ارکستر نیست و در این معدود موارد نوازنده اول ابوا آن را اجرا می‌کند

سازهای زهی اسکلت اصلی ارکستر سنفونیک به شمار می‌آیند، هم از نظر تعداد، و هم از نظر نواختن ملودیهای اصلی که گاهی با بادیهای چوبی دوبله می‌شوند. سردسته این گروه ویولن (واریاسیون 5) است که در دو دسته ویولن اول و ویولن دوم نواخته می‌شود. ویولا (واریاسیون 6) تنها قدری از ویولن بم‌تر است، و اندازه آن هم به قدری نامحسوس بزرگ‌تر از ویولن. ویولنسل (واریاسیون 7) بم‌تر از این دو و کنترباس (واریاسیون 8) بم‌ترین ساز گروه است که ایستاده نواخته می‌شود

هارپ (واریاسیون 9) که شکل و شمایل آن چنگ را در اذهان مجسم می‌کند، هر چند گاهی در رده ضربیها دسته‌بندی شده، ولی به واقع سازی زهی است، گیرم به جای آرشه با سرانگشت نواخته شود. هارپ امروزی 47 سیم و هفت پدال دارد. صحنه‌های رؤیایی باله‌ها و سکانسهای خیال‌انگیز قطعات سنفونیک به هارپ واگذار می‌شود

سازهای بادی برنجی عموما در قسمتهای باشکوه و پر سر و صدای سنفونیک به خدمت گرفته می‌شوند. هورن (واریاسیون 10) یا کور یا فرنچ هورن سردسته گروه است و صدایی فخیم دارد. ترومپت (واریاسیون 11) صدایی تیزتر و ترومبون (واریاسیون 12) صدایی بم و با شکوه دارد. توبا بم‌ترین بادی برنجی و هم ارکستر است و توسط واگنر تکامل یافت و در اپراهای او مورد استفاده قرار گرفت

سازهای ضربی (واریاسیون 13) مجموعه‌ای وسیع از سازها را در بر می‌گیرد. تیمپانی در همه ارکسترهای دوره کلاسیک به بعد ساز اصلی شده، ولی طبلهای بزرگ و کوچک، سنج، دایره زنگی، مثلث، تام تام یا گانگ، اگزیلوفون و بسیاری سازهای دیگر به خواست آهنگساز به ارکستر ملحق می‌شوند. بد نیست همین جا اضافه کنم ساز پرطنین و خوش صدای سنج باید به فتح سین خوانده شود و ریشه آن در فارسی سنجیدن است، سازی که ریتم آهنگ به آن سنجیده می‌شود. بعضی برای تنوع و تفاوت آن را به کسر سین می‌خوانند که البته غلط است

Sir Benjamin Britten 1913-1976
Young Persons’ Guide to the Orchestra 18:11 Min 4.25 Mb
Variations & Fugue on "Abdelazer" Theme by Purcell
Narrator: Hugh Downs
Boston Pops Orchestra
Arthur Fiedler
Recorded 1961, Boston Symphony Hall