اختلاف ربع پرده

سعدی حسنی از نویسندگانی است که به عنوان اولین مؤلف کتابهای سودمند فارسی در زمینه موسیقی، حقی بزرگ بر گردن موسیقی‌دوستان نسلهای پیشین دارد. در دهه طلایی پنجاه، جوانی که در کنسرتهای ارکستر سنفونیک تهران حضور می‌یافت، یا با هزار شوق صفحه‌ای از فروشگاه بتهوون بالای چهارراه پهلوی می‌خرید، هیچ مرجعی برای آشنایی بیشتر با آثاری که می‌شنید نداشت، جز دو جلد کتاب نفیس چاپ انتشارات صفی‌علیشاه: تاریخ موسیقی، و تفسیر موسیقی، هر دو به قلم سعدی حسنی

نوشته بودم که در کتابخانه وست ونکوور گنجینه گرانبهایی یافته‌ام: دوره‌های مجله سخن. در دوره سوم این مجموعه مقاله‌ای از سعدی حسنی دیدم با عنوان اختلاف ربع پرده. با خواندن آن به نظرم رسید نویسنده بر دو مطلب انگشت نهاده که همواره مورد سؤال و توجه من بوده، اول این که به راستی نمی‌توان ربع پرده‌ها را از گامهای موسیقی ایرانی حذف کرد؟ مثلا با زدن فای طبیعی (بکار) و سی بمل در تنالیته لاماژور نمی‌توان به درآمد چهارگاه لا دست یافت، به جای آن که فا سری و سی کرن نواخته شوند؟ و دوم و مهم‌تر این که چرا بسیاری از نوازندگان و خوانندگان موسیقی ایرانی به اعتیاد کشیده می‌شوند، و اصولا گویا گوش سپردن به موسیقی ایرانی همراه است با بستن چشمها، سر را به چپ و راست بردن، و گاهی به‌بهی گفتن

سعدی حسنی در جایی از این نوشته، ربع پرده را در موسیقی شرق کیفیتی می‌داند که موجب تخدیر است، و نمونه آن را اثر نوای نی بر مار می‌داند. با تردید جدی در این امر، به هر صورت این مقاله که باز یادآوری می‌کنم حدود شصت سال پیش نوشته شده، علاقه‌ام را جلب کرد که با گذاشتن آن در وبلاگ، بحثی در این زمینه برانگیزم، شاید نتیجه‌ای از آن حاصل شود