آخرین کاپریس

نیکولو پاگانینی را موسیقی‌دوستان ترو تازه با کامپانلا می‌شناسند که موومان سوم از کنسرتوی ویولن نمره دو اوست. اما برای کهنه‌کاران شیفته موسیقی، نام پاگانینی مرادف است با بیست وچهار کاپریس اپوس یک، کنسرتوی رماژور اپوس شش، سوناتهای ویولن، و آثاری برای گیتار

نیکولو پاگانینی به سال 1782 در شهر جنوای ایتالیا متولد شد، نیم قرن پس از آن که پیترو لوکاتلی در بیست وچهار کاپریس خود اولین بار تکنیکهای جدید و فوق‌العاده مشکل ویولن را وارد کرد. این تکنیکها از قبیل آرپژهای چهار سیمی، دبل کوردهای فاصله دهم (دو نت بعد از اوکتاو!)، پیتزیکاتوی دست چپ، و هارمونیکها در آثار پاگانینی هم راه یافت و انگشت‌گذاری سه اوکتاو روی چهار سیم با انگشتهای ثابت هم به آنها اضافه شد، کاری که فقط از پاگانینی با انگشتهای فوق کشیده برمی‌آمد

بعد از آن و به خصوص در سده بیستم، آثاری باز مشکل‌تر برای این ساز تصنیف شد، چرا راه دور، سه دهه پیش بیژن خادم میثاق که کارهای پاگانینی را به قدر کافی مشکل نمی‌دانست، دست به کار تصنیف قطعاتی شد که فقط خود از عهده اجراشان برمی‌آمد، قطعه زیبای به یاد پدرم از این دست بود. اما در زمان پاگانینی این تکنیکها به قدری بدیع و غریب بود که داستانهای پریان برایش می‌ساختند. در افواه بود مثلا، که او روح خود را به شیطان فروخته و این اجراهای عجیب همانا کار ابلیس است. این یکی اما سندش مانده، روزی بعد از آن کنسرت معروف، که پاگانینی برای هنرنمایی هر از گاهی یکی از سیمهایش را به تعمد پاره می‌کرد تا سرانجام یک سیم باقی ماند فقط، باری آن روز، منقدی چنین نوشت که دیشب پاگانینی جوان برنامه‌اش را با چهار سیم شروع کرد، واریاسیون دوم را روی سه سیم ادامه داد، واریاسیون بعدی را روی دو سیم نواخت، و کارش را با فقط یک سیم به پایان برد... فقط کسی می‌تواند با او برابری کند که بتواند بدون سیم بنوازد

قبل از پرداختن به اصل مطلب مورد نظر در این نوشته، نکته‌ای دیگر را هم باید اضافه کنم که از نظر من به اندازه توان نوازندگی پاگانینی اهمیت دارد، این که آهنگهایش بی‌نهایت زیباست. اغلب، قطعه‌ای که برای نمایش ویرتوئوزی تصنیف می‌شود، از نظر شنونده موسیقی‌دوست و نه ویولن شناس، چندان زیبا از آب بیرون نمی‌آید. کارهای پاگانینی اما، یکی از دیگری زیباتر است و مهم‌تر، تکرار مبتذل ندارد. همین طور قسمتهای توتی کنسرتوها که ارکستر نقش می‌آفریند، ثابت می‌کند که این هنرمند در کار ارکستراسیون هم عالی است

اما آخرین کاپریس... شاید روزی که در سنه 1807 کاپریس بیست وچهارم را به پایان رساند پاگانینی، هرگز تصور نمی‌کرد پایه‌ای بنا کرده که تا سالها و دهه‌ها دستمایه هنرنمایی آهنگسازان بزرگ قرار می‌گیرد و نامدارانی چون برامس و لیست و دیگران واریاسیونهایی بر این تم می‌نویسند. حتی می‌توان راپسودی لیست را بر تم کاپریس بیست وچهارم شاهکاری دانست در زمره آثار تصنیف شده برای پیانو و ارکستر. جز آن، نوازندگان شهیر سازهای دیگر، در حسرت نبود چنین اثری برای سازشان، این کاپریس را خود تنظیم کردند برای آن ساز. دو مورد از این دست که توجهم را جلب کرد و ابتذالی در آن نیافتم، سهل است، به نظرم قشنگ و ماهرانه رسید، یکی تنظیم پاتریک گالوا فلوت نواز فرانسوی است، و دیگری تنظیم الیوت فیسک نوازنده امریکایی گیتار. این دو تنظیم را به علاوه کاپریس اوریژینال با هنرنمایی سالواتوره آکاردو روی ویولن بشنوید

Nicolo Paganini
Caprice No. 24 Op. 1 for Violin Solo

Original, 1.03 Mb 4:22 Minutes
Violin Salvatore Accardo

Guitar Transcription, 1.01 Mb 4:18 Minutes
Guitar Eliot Fisk

Flute Transcription, 1.18 Mb 5:03 Minutes
Flute Patrick Gallois